azapli

kaymak

GÖLBASI 

Gölbaşı Kaymakamı Bünyamin Yıldız

Gölbaşı, Adıyaman’a 63 Km uzaklıkta olan bir ilçesidir. Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu’yu Doğu Anadolu’ya bağlayan Gaziantep-Malatya karayolu ile Adana-Malatya demiryolu güzergahında yer alır. Gölbaşı Gölü'nün güneybatısına kurulmuş olan ilçenin, doğusunda Malatya’nın Doğanşehir ilçesi ile Adıyaman’ın Tut İlçesi, batısında Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Çağlayancerit ilçeleri, kuzeyinde Kahramanmaraş’ın Nurhak ilçesi, güneyinde Adıyaman’ın Besni ilçesi yer almaktadır.

Gölbaşı Belediye Başkanı Yusuf Özdemir

GÖLBAŞI GÖLÜ

Gölbaşı ilçesinin deniz seviyesinden yüksekliği 866 m, yüzölçümü 784 km²dir. En yüksek dağı 2500 m yüksekliğindeki Akdağ olup bunu Meydan ve Boruk dağları izlemektedir. Engebeli bir arazi yapısına sahip olan Gölbaşı ilçe sınırları içerisinden Göksu çayı geçmektedir. Ayrıca bir birleriyle bağlantılı Gölbaşı, Azaplı ve İnekli gölleri mevcuttur.

İlçenin iklimi Akdeniz bölgesi ile Doğu Anadolu bölgesi arasında geçiş teşkil etmektedir.

Gölbaşı, 1954 yılına kadar Besni İlçesine bağlı köy iken 19 Haziran 1957 tarih ve 7033 sayılı kanunla 1 Nisan 1958 tarihinde ilçe haline getirilmiştir. İlçe Merkezinde 8 Mahalle, 3 beldede ise toplam 8 Mahalle ve 30 köy ile bunlara bağlı 34 mezradan oluşmaktadır.

1997 Yılı Devlet İstatistik Enstitüsü verilerine göre İlçe merkezinin nüfusu 34.826, Belören 3.670, Harmanlı 4.152, Köyler 13.971 iken; 2000 Yılı Genel Nüfus sayımı kesin olmayan sonuçlarına göre ise merkez 40.503, Belören 3.816, Balkar Beldesi 3.510, Harmanlı 3.964, 30 köyün nüfusu 14.569 olmak üzere toplam nüfus 66.362 olmuştur.

 

Çatalağaç köyüne bağlı Lordin mezrası aynı zamanda Kahramanmaraş’ın Pazarcık İlçesine bağlı Göçer köyü olarak da geçmektedir. Nüfus sayımı ve kütükleri ile seçim işleri Pazarcık İlçesinde, tapu İşlemleri ile adli ve İdari işlemler İlçemizde yürütülmekte ve Haydarlı köyünün çizilmiş sınırları içinde kalmaktadır.

Muhtarlığı olmayan Mahkanlı ve Kızkapan aşiretleri ise göçebe olarak yaz aylarında İlçemiz sınırları içinde, kış aylarında Pazarcık ve Gaziantep’in Araban İlçesinde konaklamaktadır. Bahar ve yaz mevsimlerinde bu aşiretler ile köylerimiz arasında yayla ve mera ihtilafları çıkmaktadır. Gölbaşı ilçesi, coğrafi yapısı ve doğuyu batıya bağlayan bir köprü konumunda olması dolayısıyla, Adıyaman ilinin en gözde ve en şirin ilçesidir.

Gölbaşı’nı turizm bakımından önemli kılan en büyük varlığı gölleridir. Biri ilçe merkezinde olmak üzere toplam üç göl ilçeye ayrı bir güzellik katmaktadır.

 

İlçeye adını veren bu göl ilçe merkezinde olup göllerin en büyüğüdür. Kuzeydoğu ve Güneybatı yönündeki çöküntü hendeğinin yüksekliği 863 metredir. Oluşum bakımından kartik tektonik göller grubundandır. Suyu tatlı, fakat içmeye elverişli değildir. Gölün uzanışı, doğu-batı yönlü olup, güneyinde bir miktar ovalık alan, sonrasında is platoluk alan görülür. Bazı yerlerde alüvyon saha yer alır. Göl, yağmur, kar ve küçük dereciklerin yanı sıra tabanında bulunan kaynaktan beslenir. Batı istikametinde kanalla Azaplı gölüne bağlanır. Gölleri birbirine bağlayan bu kanal ilerisi için su sporları yapmaya elverişli konumdadır. Bu özelliğiyle de GAP mesire alanı olarak ilan edilmiştir.

AZAPLI GÖLÜ

Gölbaşı Gölü’nün bir kanalla bağlandığı Azaplı Gölü, 3 km kare alanlı, deniz seviyesinden 840 m yüksekliğindedir. Kıyıları girintili-çıkıntılı olmayıp, etrafı sazlık ve kamışlıklarla kaplıdır. Suları tatlı fakat içmeye elverişli değildir. Oluşumu karstik bir yapıya sahiptir.

Sazan ve yayın balığı yetiştirmek için müsait olan gölde yılda, yaklaşık 20 ton sazan ve 25-30 ton yayın balığı üretilmektedir. Ayrıca göl sulama amaçlı kullanılmaktadır.

İNEKLİ (YEŞİLOVA) GÖLÜ

Gölbaşı’nın en batısındaki göldür.1.09 km kare alanlı ve denizden yüksekliği 820 metredir. Etrafı sazlık ve kamışlıktır. Suyu tatlı, ama içmeye elverişli değildir.

Göller,akarsu ve derelerle beslenir. İnekli gölü su seviyesine kış ayları ile Mart ve Nisan aylarında ulaşılır. En düşük seviyeye ise yaz aylarında ve Eylül ayında düşer. Gölbaşı, Azaplı ve İnekli gölleri D.S.İ. tarafından kanallarla birleştirilmiştir.

ALTINLI KÖPRÜ

Yapılış tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Köprünün büyük bir kemeri ve kademeli olarak küçülen üç kemeri daha vardır. Köprü taşları harç kullanılmadan sıkıştırma (Cendere) stiliyle yapılmıştır.

Ana kemer temelde yirmi dört taş, yukarıya çıkıldıkça kademeli daralma yapılarak dokuz taştan yapılmıştır. Kemerin batı kısmında 63, doğu tarafında 70 sıra taş vardır. İkinci kemerde,tabanda dokuz sıra taş ve toplam otuz üç taş vardır. Üçüncü kemerde on sıra taş ve toplam yirmi altı,dördüncü kemerde ise dokuz sıra taş ve toplam on dokuz sıra taş kullanılmıştır. Köprünün önden yüksekliği 20 metreye yakındır. Ana kemer, azgın suya karşı korumak için,koni şeklinde kemerin her iki tarafına destek yapılmıştır.

Köprü, Harmanlı Kasabası Göksu üzerinde yapılmış olan Paşa Köprüsü, Yaylacık (Köristan ) köyüne doğuda 6 km. mesafede yine Göksu Irmağı üzerine yapılan Vicne Köprüsü ile yaşıttır. Köprünün Selefkiller zamanında yapıldığı sanılmaktadır.

NASIRLI KÖYÜ TARİHİ KALINTILARI

A. Nasırlı Köyü, tarihi zenginliklerle doludur. Köyün ilk kuruluş yeri olan “Mendede” de “Mendede Höyüğü” vardır. “Kız Kapan”da Su sarnıçları ,merdivenli basamaklarla çıkılan mağaralar bulunmaktadır. Çevrede el kalınlığında cam, ayrıca ok demiri, çanak ve çömlek kırıntıları vardır.

Köyün güneyinde iki km mesafede”Çardak” veya “Gölün Başı Mağarası” adı verilen yerdeki mağarada, öküz kafası rölyefi bulunmaktadır. Buraya “Musa Gediği” mevkii denilmektedir.

Ayrıca,köyün kuzeyinde “Kırk Bayır” denilen yerdeki( 2 km mesafede) mağaralarda beş- altı cesedin konulacağı yer ile başlarının da konulacağı seki yapılmıştır

ÖREN BELDESİ TARİHİ KALINTILARI

Gölbaşı’na bağlı bir belde olan Belören de tarihî kalıntılar bakımından zengin bir yerleşim merkezidir. Köyün 6 km. kadar batısında eski yerleşim yeri olan “ Heyik” mevkii vardır. Buranın tarihi bir şehir olduğu ,halen dükkan yerlerinden bellidir. Taşlar tabii halindedir. Mezar kalıntıları vardır. İddiaya göre çok zengin tarihi kalıntılara sahiptir.

Beldenin kuzeyinde 5 km. mesafedeki Keykubat Kalesi etrafı surlu, Roma harcı ile yapılmıştır. Ayrıca bu mevkiide >Tan Tan Mağarası< diye tabir edilen mağara vardır.Bu mağaranın yakınlarında Kale duvarı vardır. Beldenin güneyine 5 km. mesafede “Kent” tabir edilen bir ören yeri vardır. Taş yığını ve mezar kalıntıları bulunmaktadır. Yine güneyde 2 km. mesafede “Peri Önü” mevkiinde höyük vardır. Buranın da eski bir yerleşim yeri olduğu bilinmektedir.

Beldenin kuzeyine 4 km. mesafede 4 tane küçük mağara vardır.( Küçük kaya ) Beldenin Batısında 1,5 km. mesafede “ İllez Kani” mevkiinde ören yeri vardır. Seramik ve taş kırıntısı vardır. “Kaba Öğüt” mevkiinde ören yeri bulunmaktadır. Asfalt Yolu kıyısında, beldeye 3 km. mesafede “Tilki Kalası” mevkiinde ören yeri ile burada küçük bir mağara vardır. Beldenin batısında 6 km. mesafede “ Höyük “ mevkiinde, höyük denilen yerde taş yığınları,sarnıçlar vardı

ÇATALTEPE KÖYÜ TARİHİ KALINTILARI

Gölbaşı’nın kuzeyinde yer alan Çataltepe köyündeki “Köristan” veya “Kölisten”, köyün sırtını verdiği dağın üstündeki yapıdır. Bu kalıntının kimine göre yel değirmeni kimine göre ise Kilise olduğu rivayet edilmektedir.

Köyün güney batısındaki Kara Mağara doğal bir mağaradır. Mağaranın üstünde 1 metre çapında 2 metre derinliğinde dört tane buğday veya tahıl saklamak, kimine göre de şarap kuyuları olduğu söylenen yerler vardır. Ayrıca kilise kalıntısı ve ev temelleri vardır. Çevreye bakıldığında, buranın ilk çağdan beri bir yerleşim yeri olduğu görülmektedir.

Kara Mağara mevkiindeki Yolbağı, mezarlardan anlaşıldığı kadarıyla gayri Müslimlerin yaşadıkları yerler olduğu söylenmektedir. Halen, hangi döneme ait olduğu bilinmeyen bir kale yıkıntısı vardır. Hatta buralarda Kurtuluş Savaşı’na kadar Ermenilerin yaşadığı, Kurtuluş Savaşı’ndan sonra da Haleb’e göç ettikleri söylenir.

Mezgitli Yaylasındaki Gümbürtü Mağarası, ayağınızı yere sertçe vurduğunuzda çıkardığı sesten dolayı bu ismi almıştır. Mağarada yatak yeri vardır.

Köyün batısında, Göksu Irmağını geçtikten sonra bir birine sıralı beş tane tepe vardır. Meydan Köyü ile sınırdır. Bu tepelerin üzerinde Roma Harcına benzer harçla yapılmış yapı kalıntıları vardır. Buraya “Beş tepe Mevkii“ denir. Bu tepelerin birinde bulunan bir mağara ( 4x4 metre ebadında ) da ikon veya benzeri eşya koymaya yarayan taştan oyma raf vardır. Çataltepe ile Maltepe Köyü sınırında “Göç Yolu” üzerinde “ Kemerli taş” bulunmaktadır. "Kemerli taş" kaya üzerinde işlenmiş bir rölyeftir.